डेंग्यू तापापासून संरक्षण कसे करावे: डासांच्या हंगामात सुरक्षित राहण्यासाठी टिप्स

मान्सून हंगाम जवळ येताच डेंग्यूसारख्या मच्छरजन्य आजारांचा धोका वाढतो. Aedes डासांद्वारे पसरवला जाणारा डेंग्यू वेळेवर ओळखला गेला नाही तर ताप, प्लेटलेट कमी होणे आणि अवयव निकामी होण्यासारख्या गुंतागुंतीचे स्वरूप घेऊ शकतो. डेंग्यूची तपासणी हा उपचारांचा महत्त्वाचा भाग असला तरी डेंग्यूची सुरुवातीपासूनच योग्य खबरदारी घेणे हेच उत्तम. मच्छर repellant वापरणे किंवा अंग झाकणारे कपडे घालणे ही दररोजची सवय डेंग्यूचा धोका कमी करू शकते.

या लेखात आपण डेंग्यूपासून संरक्षण कसे करावे आणि मान्सून हंगामात सुरक्षित कसे राहावे हे समजून घेऊ.

What is Dengue?

डेंग्यू हा Aedes aegypti डासांच्या चाव्यांमुळे होणारा संसर्ग आहे. हे डास पावसाळ्यात जास्त सक्रिय असतात कारण साचलेले पाणी त्यांच्यासाठी प्रजनन स्थळ बनते. पुढील भागांमध्ये डेंग्यूपासून बचावाचे उपाय समजावले आहेत.

Types of Dengue

डेंग्यू म्हणजे काय हे समजल्यावर व्यक्ती योग्य खबरदारी घेऊ शकतो. डेंग्यू खालीलप्रमाणे प्रकारात विभागला जातो –
1. Dengue Fever
2. Dengue Haemorrhagic Fever (DHF)
3. Dengue Shock Syndrome (DSS)

Causes of Dengue

Aedes डास चावल्यावर डेंग्यू होतो. हे डास आधीपासून डेंग्यूग्रस्त व्यक्तीचे रक्त शोषल्यावर वाहक बनतात. डेंग्यूची इतर कारणे खालीलप्रमाणे –

1. Mosquito bites – डेंग्यूचा प्रमुख कारण म्हणजे संक्रमित Aedes डासांचा चावा. हे डास मुख्यतः सकाळी आणि संध्याकाळी सक्रिय असतात.
2. Stagnant water – मच्छर साचलेल्या पाण्यात वाढतात. हे पाणी कुंड्या, फुलदाणी, ड्रेनेज आणि इतर ठिकाणी आढळते.
3. Warm and humid climate – उष्ण व दमट हवामान मच्छरांच्या प्रजननास पोषक ठरते व डेंग्यूचा धोका वाढतो.
4. Urban and semi-urban areas – शहरांतील आणि उपनगरांतील गर्दीच्या वस्तीमुळे आणि अस्वच्छतेमुळे डेंग्यू लवकर पसरतो.

Symptoms of Dengue

डेंग्यूची लक्षणे समजून घेणे आवश्यक आहे कारण त्याद्वारे वेळेवर उपचार शक्य होतो. Aedes डास चावल्यानंतर ४ ते १० दिवसांनी ही लक्षणे दिसतात. लक्षणे सौम्य ते तीव्र असू शकतात. डेंग्यूग्रस्त व्यक्ती खालील लक्षणांचा अनुभव घेऊ शकतो –

1. डोळ्यांच्या मागे वेदना
2. स्नायू आणि सांधेदुखी (“breakbone fever” म्हणून ओळखले जाते)
3. मळमळ व उलटी
4. थकवा आणि अशक्तपणा
5. त्वचेवर पुरळ (साधारणतः ताप सुरू झाल्यानंतर २–५ दिवसांनी)

Tips to Prevent Dengue

२०२५ च्या पहिल्या तिमाहीत भारतात १२,००० पेक्षा जास्त डेंग्यूचे रुग्ण नोंदवले गेले. त्यामुळे डेंग्यूच्या प्रतिबंधक उपायांची निकड अधोरेखित होते. डेंग्यूवर विशिष्ट प्रतिजैविक उपचार उपलब्ध नसल्याने त्याची वेळेवर खबरदारी आवश्यक आहे. खाली डेंग्यूचा धोका कमी करण्यासाठी काही टिप्स दिल्या आहेत:

1. Eliminate Mosquito Breeding Sites – मच्छर पाळण्याची जागा नष्ट करणे हे डेंग्यू प्रतिबंधाचे पहिले पाऊल आहे. नाले नियमित स्वच्छ करा व पाण्याच्या टाक्यांना झाकण ठेवा.
2. Use Mosquito Repellent – डास दूर ठेवण्यासाठी लिंबू युकॅलिप्टस ऑईलसारखे repellents वापरा.
3. Wear Protective Clothing – सकाळी व संध्याकाळी मच्छर सक्रिय असतात. त्यामुळे फुलबाह्यांचे कपडे व लांब पँट घाला.
4. Install Mosquito Barriers – मच्छर जाळ्या वापरा, झोपताना जाळीचा वापर करा आणि पावसाळ्यात व संध्याकाळी दरवाजे-खिडक्या बंद ठेवा.
5. How to Prevent Dengue After Mosquito Bite – मच्छर चावल्यानंतर डेंग्यूची लक्षणे जाणवली, तर चावलेली जागा स्वच्छ ठेवा, खाजवू नका. भरपूर पाणी प्या, डॉक्टरांचा सल्ला घ्या व डेंग्यू चाचणी करून घ्या.
6. Support the Immune System – डेंग्यूच्या थेट प्रतिबंधात नसले तरी, मजबूत रोगप्रतिकारक शक्ती संसर्गाशी लढण्यात मदत करते. व्हिटॅमिन C भरपूर आहार घ्या, हायड्रेटेड राहा व शरीरावर ताण टाळा.
7. Get Regular Health Checkups – डेंग्यूची लक्षणे ओळखा आणि गरज पडल्यास त्वरित तपासणी करा.

Wrapping Up

मान्सूनमध्ये डेंग्यूचा धोका अधिक असल्याने याकडे गांभीर्याने पाहणे आवश्यक आहे. डेंग्यू काय आहे, त्याची लक्षणे व प्रतिबंधक उपाय यांची माहिती ठेवा. लक्षणे आढळल्यास Dr Lal PathLabs अ‍ॅप डाऊनलोड करून त्वरित तपासणी बुक करा.

FAQs

1. डास चावल्यावर डेंग्यूपासून मी स्वतःचे संरक्षण कसे करू शकतो?

चावलेली जागा स्वच्छ ठेवा, लक्षणांवर लक्ष ठेवा, पाणी प्या आणि डेंग्यू चाचणी लवकर करून घ्या.

2. डेंग्यूची चाचणी मला कधी करावी?

ताप, अंगदुखी किंवा पुरळ दिसल्यास, विशेषतः पावसाळ्यात किंवा मच्छर चावल्यानंतर, त्वरित चाचणी करून घ्या.

3. डेंग्यूचे डास चावण्यापासून आपण स्वतःचे संरक्षण कसे करू शकतो?

फुलबाह्यांचे कपडे घाला, मच्छर प्रतिबंधक वापरा आणि झोपताना जाळीचा वापर करा.